„Bez porządnej biblioteki w porządnej szkole porządnie uczyć się nie da”. J. Andrzejewska

Multimedialne Centrum Informacji – nowe oblicze biblioteki szkolnej.

Zadaniem współczesnej szkoły jest przede wszystkim nauczyć, jak się uczyć, jak rozwiązywać problemy pracy zawodowej, życia rodzinnego i społecznego, wykorzystując różnorodne źródła informacji, jak docierać do tych źródeł, jak selekcjonować informacje.

Nauczyciel powinien stać się organizatorem samodzielnej pracy ucznia, doradcą i przewodnikiem w świecie informacji oraz etycznych i estetycznych wartości.

Wszystkie te przemiany w modelu szkoły podnoszą rangę biblioteki szkolnej. Staje się ona pracownią ogólnoszkolną, laboratorium, w którym uczniowie uczą się samodzielnie zdobywać wiedzę, rozwiązywać problemy i wykonywać różne zadania, np. opracowywać referaty, prezentacje, artykuły do gazety. Zmiany te znajdują odbicie w nazwie biblioteki. Zamiast tradycyjnej biblioteki szkolnej mamy do czynienia z takimi nazwami jak: multimedialne centrum informacyjne, szkolne centrum dydaktyczno - informacyjne czy szkolny ośrodek informacji.

Powstanie Multimedialnego Centrum Informacji jest procesem trudnym, wymagającym wielu przeobrażeń w mentalności środowiska szkolnego, któremu biblioteka kojarzy się często jedynie z wypożyczalnią książek. Pokonanie barier w myśleniu jest równie trudne, co wyposażenie Centrum. Całe środowisko szkolne powinno zaangażować się w pracę nad stworzeniem i organizacją Centrum, gdyż w przyszłości będzie ono wspomagać procesy dydaktyczne oraz stanie się wizytówką szkoły.

Tworzenie Multimedialnego Centrum Informacji

Przekształcając bibliotekę w Multimedialne Centrum Informacji napotkamy m. in. na problemy natury technicznej, co jest o tyle trudne, że dotykamy dziedziny często dla nas nieznanej lub nowej. Już na etapie przystosowania pomieszczeń do nowych zadań, trzeba wziąć pod uwagę wiele nowych funkcji, których tradycyjna biblioteka nie pełniła. Projekt lokalowy Centrum nie może składać się tylko z jednego pomieszczenia, ale z zespołu pracowni, których działalność jest ze sobą ściśle powiązana. Trudno jest znaleźć w szkole miejsce dla kilku takich pracowni lub zaplanować rozbudowę posiadanych. Według Hanny Batorowskiej i Barbary Kamińskiej - Czubała w kompleksie takim powinny znaleźć miejsce następujące pracownie i pomieszczenia:

• wypożyczalnia skomputeryzowanej biblioteki szkolnej wyposażona w terminale zapewniające dostęp do katalogów i kartotek komputerowych, komputerowe stanowisko dla bibliotekarza, tradycyjne katalogi i kartoteki oraz podręczny księgozbiór informacyjny, a także urządzenia kserograficzne,
• czytelnia biblioteki posiadająca 30 miejsc i 3 - 4 stanowiska komputerowe, spełniająca w razie potrzeby funkcje pracowni dydaktycznej,
• magazyn Centrum zawierający zbiory tradycyjne i specjalne, w tym multimedialne,
• pracownia gromadzenia, opracowania i konserwacji zbiorów,
• pracownia multimedialna wyposażona w minimum 4 stanowiska komputerowe,
• pracownia komputerowa wyposażona w 10 - 16 stanowisk komputerowych,
• sala do prezentacji multimedialnych, będąca też salą widowiskową, konferencyjną i dydaktyczną, wyposażona w telewizor, magnetowid, odtwarzacz DVD
• hol wystawowy.

Projekt ten w przeciętnej szkole może wydawać się nierealny. Jednakże jego realizacja, przy dobrej woli całego środowiska, nie jest niemożliwa. Wprawdzie w obecnym czasie warunki lokalowe w naszej szkole nie pozwalają na pełną realizację modelu MCI, ale pierwszym krokiem zmierzającym do ściślejszego powiązania biblioteki z procesem nauczania mogłyby być lekcje przedmiotowe realizowane w grupach lub pojedynczo w bibliotece. Należy przede wszystkim dążyć do ścisłego powiązania biblioteki z dydaktyką i takiej organizacji pracy uczniów, by mogli oni pod kierunkiem nauczyciela poświęcić określoną ilość czasu na samodzielne poszukiwanie wiedzy w dokumentach zgromadzonych w bibliotece, na ich studiowanie, robienie notatek i wykorzystanie w wykonywaniu zadań i rozwiązywaniu problemów. Zgromadzenie środków audiowizualnych w bibliotece, obecnie rozsianych po pracowniach, spowodowałoby ich efektywniejsze niż dotychczas wykorzystanie w dydaktyce. Ścieżka międzyprzedmiotowa „Edukacja czytelnicza i medialna” powinna być w naturalny sposób włączona w proces dydaktyczny, wtedy jej przydatność będzie przez ucznia wyraźniej dostrzegana.

Nieodzowną sprawą jest wyposażenie Centrum w sprzęt techniczny. Komputeryzacja biblioteki jest procesem wieloletnim. W pierwszym etapie należy stworzyć bazę danych poprzez wprowadzenie do programu opisów bibliograficznych wszystkich dokumentów znajdujących się w bibliotece. Jest to czynność pracochłonna, wymagająca dobrej znajomości wybranego programu, umiejętności tworzenia jednolitego systemu haseł przedmiotowych lub umiejętnego wykorzystania istniejącego. Aby stworzyć bazę danych na odpowiednim poziomie wymagana jest nie tylko znajomość technicznych nowinek, ale i rzetelny warsztat bibliotekarski. Ten etap prac jest najbardziej "niewdzięczny", jeśli weźmie się pod uwagę nakład włożonej pracy. Często narzucane jest bibliotekarzowi tempo pracy, gdyż długo nie są widoczne efekty poniesionych nakładów finansowych oraz gdy najbardziej efektowna część dla użytkowników, to jest wypożyczanie z pomocą komputera przy użyciu czytników kodów kreskowych, ciągle nie dochodzi do skutku. Wydaje mi się, że pośpiech w pracach, kosztem ich jakości na tym etapie, jest nieporozumieniem. Tworzenie bazy danych to nie tylko umieszczanie danych o książkach według formularza, ale przede wszystkim tworzenie spójnego systemu wyszukiwawczego, co bardzo szybko daje wspaniałe efekty i jest podstawą do wyszukiwania informacji w naszym tworzącym się Centrum właśnie informacyjnym. Stale doskonalące się programy biblioteczne dają olbrzymie możliwości wyszukiwawcze w tworzonych katalogach i kartotekach zagadnieniowych.

Podłączenie Internetu w bibliotece oraz stworzenie stanowiska do przeglądania programów multimedialnych na CD i katalogów bibliotecznych jest kolejnym ważnym punktem w tworzeniu centrum. Internet otwiera bibliotekę na informacje gromadzone poza jej zasobami, co ma duży wpływ na zmianę w postrzeganiu zasięgu działalności.

Dzięki Internetowi i Multimedialnemu Centrum Informacji otwiera się przed nami wiele przeróżnych możliwości, konkurencyjnych dla typowej biblioteki, a mianowicie:

• dostęp do bogatych zbiorów archiwalnych, różnego rodzaju publikacji, pozwalających uczniowi na poszerzanie nie tylko wiedzy, ale i horyzontów myślowych;

• możliwość publikacji własnych osiągnięć, a przez to dzielenie się doświadczeniami i wymianę poglądów;

• prowadzenie korespondencji i w ten sposób pokonywanie różnorodnych barier i ograniczeń, które częstokroć narzuca tradycyjny sposób komunikowania się;

• gromadzenie, selekcjonowanie i aktualizowanie dostarczanych informacji, dokumentowanie różnorodnych działań (nie tylko edukacyjnych) w atrakcyjnej formie oraz przede wszystkim umożliwianie twórczego rozwiązywania problemów i krytycznego podejścia do nieskończonej liczby różnorodnych informacji.

Oczywiście to tylko nieliczne zalety i korzyści wypływające w istnienia Multimedialnego Centrum Informacji w szkole, stanowią one jednocześnie zasadnicze cele, jakie przed taką instytucją stawiamy i jakie chcemy w przyszłości osiągnąć.

Założenia Multimedialnego Centrum Informacji.

1. Charakterystyka zbiorów przyszłego MCI.

Kierunek rozwoju technologii informacyjnej na świecie określa jednocześnie nowe drogi w kształceniu dzieci i młodzieży: podręcznik nie jest już jedynym wiarygodnym źródłem informacji, konkurencję dla książki stanowi Internet i dydaktyczne programy multimedialne. Jednym z zasadniczych zadań Centrum będzie oczywiście gromadzenie różnorodnych programów multimedialnych. Nie można zapominać również o zbiorze pomocy audiowizualnych w postaci nagrań, głównie filmowych, które mogą stanowić uzupełnienie zbiorów gromadzonych w Centrum.

Ponieważ założeniem Centrum Informacji Medialnej jest łączenie tradycji z nowoczesnością, toteż zgromadzony dotychczas księgozbiór, na który składają się pozycje z katalogu podręcznego, tj. encyklopedie, słowniki, leksykony, kompendia, itp. będzie stanowił na razie zasadniczy trzon informacyjny.

2. Aktywne tworzenie wiedzy.

Niezwykle istotne jest założenie, że istnienie Multimedialnego Centrum Informacji ma inspirować nauczycieli i uczniów do zaangażowania się w tworzenie wiedzy, nie zaś tylko jej przekazywanie czy odtwarzanie. Informacje dostępne w Centrum nie powinny być przez uczniów tylko kopiowane i przeglądane, muszą oni nauczyć się, jak stawać się ich autorami. W miarę możliwości można zaproponować uczniom takie formy wykorzystania dostępnych zasobów elektronicznych i drukowanych publikacji jak np.:

• multimedialne prezentacje

• multimedialne raporty i zestawienia z przeprowadzanych badań i doświadczeń;

• uczniowskie projekty badawcze z wykorzystaniem technologii informacyjnej;

• filmy i nagrania cyfrowe.

3. Publikacja prac uczniów w sieci.

Interesującym i uzasadnionym pomysłem jest stworzenie uczniom możliwości elektronicznego opublikowania prac lub ich fragmentów dla szerszej publiczności. Prace uczniów, które odnoszą się do aktualnych problemów, jakie dostrzegają w codziennym życiu stanowiłyby cenną pomoc dydaktyczną i jednocześnie wartościową dokumentację działalności Centrum.

Projektowane zadania Multimedialnego Centrum Informacji.

    1. Przygotowanie ucznia jako użytkownika informacji:

• Stworzenie szybkiego i sprawnego systemu informacji dla ucznia i nauczyciela,

• Gromadzenie i udostępnianie dokumentów niezbędnych w pracy ucznia i nauczyciela,

• Przygotowanie ucznia do swobodnego korzystania z MCI,

• Upowszechnienie korzystania z Internetu.

    2. Wspieranie dydaktyki szkolnej w systemie MCI:

• Stworzenie dobrych warunków do pracy indywidualnej i grupowej uczniów,

• Zaspokajanie potrzeb zawodowych nauczycieli,

• Realizacja zadań edukacji czytelniczej i medialnej,

• Stworzenie warunków do realizacji nauczania blokowego, ścieżek edukacyjnych,

• Stworzenie Banku Informacji z dziedzin wiedzy wykorzystywanych przez ucznia i nauczyciela.

    3. Przygotowanie uczniów do tworzenia informacji autorskiej:

• Wyposażenie ucznia w przybory do poszukiwań multimedialnych

• Umożliwienie uczniom opracowywania własnych tekstów,

• Publikacja prac ucznia w sieci szkolnej oraz globalnej,

• Uczeń jako uczestnik multimedialnej konwersacji.

4. Wspieranie pracy wychowawczej szkoły:

• Działalność opiekuńcza,

• Rozwijanie zainteresowań i inspirowanie ucznia do własnej twórczości,

• Budzenie kreatywności ucznia,

• Samokształcenie.

5.  Współpraca ze środowiskiem:

• Organizowanie działań na rzecz środowiska

• Szkoła i środowisko jako dwa ośrodki życia kulturalnego

• Tworzenie płaszczyzny wspólnych przedsięwzięć szkoły i środowiska.

6.  Promocja szkoły:

• Prezentacja dorobku uczniów oraz nauczycieli na stronach WWW.

 

Korzyści dla szkoły wynikające z istnienia Multimedialnego Centrum Informacji:

• Sprzyja wdrażaniu nowoczesnych metod dydaktycznych;

• Pozwala wspierać karierę edukacyjną każdego ucznia na miarę jego możliwości;

• Sprzyja rozwojowi współpracy między nauczycielami;

• Umożliwia doskonalenie zawodowe i wymianę doświadczeń oraz spostrzeżeń pomiędzy nauczycielami;

• Pozwala połączyć samokształcenie uczniów i nauczycieli;

• Umożliwia efektywne i zorganizowane zarządzanie zasobami materialnymi.

Czy mała biblioteka szkolna mieszcząca się w jednym pomieszczeniu może spełniać rolę Multimedialnego Centrum Informacji? W świetle wcześniejszych rozważań  na pewno nie może wypełniać wszystkich zadań, jakie stawia się przed Centrum. W najbliższym czasie należałoby dążyć do wydzielenia pomieszczenia czytelni, co znacznie poszerzyłoby możliwości wykorzystania MCI przez uczniów i nauczycieli, a także wpłynęło na budowanie jakości pracy szkoły.

 

Bibliografia:

1. J. Andrzejewska, Bibliotekarstwo szkolne: teoria i praktyka. T.1: Organizacja biblioteki. Warszawa 1996.
2. Batorowska H., Kamińska - Czubała B.: Szkolne Centrum Informacji. Kraków 2002.
3. H. Sokołowska, Multimedialne Centrum Informacyjne(MCI). W: „Wiadomości. Opinie. Myśli”.

 

Opracowała Jolanta Markuszewska

 

 

 

autor © 2004 rap