Październik jest szczególnym miesiącem dla naszej szkoły, uczniów i nauczycieli. To miesiąc, kiedy wszyscy świętujemy Dzień Edukacji Narodowej, Międzynarodowy Miesiąc Bibliotek Szkolnych, ale także Święto Patrona naszej placówki. Dlatego, chcąc bliżej poznać sylwetkę Stefana Żeromskiego, klasy piąte uczestniczyły w wycieczce do Nałęczowa, gdzie mieści się najstarsze na Lubelszczyźnie muzeum literackie poświęcone pisarzowi. Nałęczów bowiem, w czasie kiedy żył i tworzył Stefan Żeromski, dzięki swym walorom klimatycznym i pejzażowym był bardzo znanym i modnym uzdrowiskiem. Pisarze i artyści obrali go sobie na letnią stolicę Polski. Tu bywali Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz, Stanisław Witkiewicz czy Ignacy Jan Paderewski. Tam też młody Żeromski, pracując jako guwerner, poznał swoją przyszłą żonę – Oktawię, wrósł w środowisko kulturalno-literackie Nałęczowa, a dom – willa „Oktawia” stała się miejscem jego bardzo aktywnej działalności w dziedzinie krzewienia kultury i edukacji oraz opieki nad dziećmi.

To w Nałęczowie wraz  z żoną oraz gronem przyjaciół i działaczy Towarzystwa Oświatowego „Światło” zaangażował się w działalność kulturalną, społeczną i niepodległościową. Efektem tych działań były m.in. wykłady dla okolicznej ludności, budowa Domu Ludowego oraz ochronki dla dzieci. Te piękne budowle są pamiątką społecznych pasji pisarza. To właśnie w tym miasteczku nastąpił burzliwy rozkwit kariery pisarskiej Żeromskiego. Tu napisał „Ludzi bezdomnych”, „Różę”, „Uciekła mi przepióreczka”, „Dzieje grzechu”, „Popioły”. Honorarium za tę ostatnią powieść przeznaczył na zakup działki pod budowę chaty - pracowni, która potem stała się miejscem spotkań, służyła pisarzowi do pracy i odpoczynku. W tym miejscu skończył przedwcześnie swoje życie ukochany syn pisarza - Adam. Już po śmierci Żeromskiego w 1928 r. z inspiracji żony Oktawii powstało tam muzeum „Chata” z mauzoleum poświęconym ukochanemu Adasiowi. W swej ostatniej woli Oktawia Żeromska pisała: „Nie chciałabym, aby uległo zniszczeniu to, w co śp. Stefan Żeromski włożył tyle pieniędzy i swej ostatniej troski w życiu, gdzie pragnął na zawsze spocząć. W tym celu pragnęłabym całą posiadłość wraz z grobowcem i Chatą ofiarować Narodowi Polskiemu”.

Ekspozycję muzeum stanowi autentyczne wyposażenie dawnej pracowni pisarza, pamiątki z podróży, obrazy. Eksponowane są też podręczniki, zeszyty  i przybory szkolne jego syna Adama. Zbiór pamiątek uzupełniają bibeloty, fotografie rodzinne z różnych okresów życia pisarza i jego rodziny, rysunki Adama czy pamiątki po rodzicach.

Chata Żeromskiego stylizowana na wzór góralski według projektu Jana Witkiewicza.

„Ileż to zabiegów wchłonęła w swe ściany ta Chata za ośmset rubli, pracownia, a raczej leżalnia!(…) Księżyc przybywał w noce czerwcowe patrzeć przez wielkie okna w głąb izby i zapełniać ją rojowiskiem sennych widziadeł. Trzy wielkie okna, jakoby tryptyk nieporównany, zawarły w ramach swych krajobraz najpiękniejszy pod słońcem” -  tak po latach wspominał Żeromski radosny czas budowy i mieszkania w Chacie.

Nałęczów po dzień dzisiejszy jest pełen Żeromskiego. Jego pobyt i działalność literacka okresu Nałęczowa jest stale tematem zainteresowań badaczy literatury polskiej. My zaś mieliśmy okazję odbyć swoistą „podróż do przeszłości” i zwiedzić uzdrowisko „stąpając po śladach Stefana Żeromskiego”.

Willa „Oktawia” wybudowana w 1880 roku w stylu szwajcarskim przez Konrada Chmielewskiego, dyrektora Zakładu Leczniczego, ojczyma Oktawii Żeromskiej. Miejsce spotkań postępowej inteligencji w latach 1905-1907, siedziba pierwszej ochronki dla dzieci. Przez długi czas jedyne mieszkanie Żeromskich.

Willa Podgórze – wybudowana około 1880 roku w stylu szwajcarskim. W willi gościli m. in. Henryk Sienkiewicz, Ewa Szelburg- Zarębina czy Bolesław Prus.

Ochronka dla dzieci zbudowana z inicjatywy Stefana Żeromskiego w latach 1906-1907 według projektu Jana Witkiewicza ze składek społecznych, honorarium za Dzieje grzechu oraz dochodu ze sprzedaży książki zbiorowej Na nową szkołę.

Pomnik Stefana Żeromskiego w parku zdrojowym – pierwszy pomnik pisarza po jego śmierci, zaprojektowany przez Jana Witkiewicza i Aleksandra Żurakowskiego, odsłonięty 17 czerwca 1928 roku.

Jolanta Markuszewska

Zdjęcia Dorota Herda, Julia Wiśniewska

redaguje Rafał Pastwa  © 2012