Według amerykańskich danych 3-5% dzieci w wieku szkolnym cierpi na zaburzenia związane z nadruchliwością. W Międzynarodowej Statystycznej Kwalifikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych Światowej Organizacji Zdrowia zaburzenia te określa się jako

„zespół deficytu uwagi z nadruchliwością” (atention deficit hyperaktivity disorder - ADHD).

Powszechnie przyjęto skrót ADHD do określania tych zaburzeń. Jak jest u nas? Nikt takich badań nie przeprowadzał, ale z rozmów z nauczycielami i pracownikami poradni psychologiczno-pedagogicznej oraz własnych obserwacji wynika, iż procent dzieci z takimi zaburzeniami jest podobny do danych amerykańskich a liczba ich rośnie.

Do podstawowych cech charakterystycznych ADHD należą:

• znaczny niepokój ruchowy,

• osłabienie uwagi,

• impulsywność.

Podstawowym wymogiem rozpoznania nadruchliwości jest ujawnienie się zaburzeń w różnych sytuacjach i różnych środowiskach (np. w domu i w szkole). Zaburzenie to występuje kilka razy częściej u chłopców niż u dziewcząt. Początkowe objawy mogą ujawniać się już w wieku niemowlęcym, ale skierowanie na badania opóźnia się zazwyczaj do pierwszych lat szkolnych, kiedy wzrastają wymagania społeczne wobec dziecka. Dokładne przyczyny wywołujące zaburzenia nie są znane. Wyniki badań rodzin dzieci wskazują, że znaczny udział w powstawaniu nadruchliwości mają czynniki genetyczne. W oparciu o dane z badań neuroobrazowych i neuropsychologicznych przyjmuje się, że nadruchliwość może być wynikiem upośledzenia prawidłowej funkcji hamującej płatów czołowych kory mózgowej. Wydaje się prawdopodobne, że nadruchliwość odzwierciedla brak równowagi neurochemicznej w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Nadruchliwość najczęściej zanika w okresie dojrzewania, jednak u wielu osób nawet w życiu dorosłym utrzymują się pewne objawy niepokoju ruchowego i zaburzeń aktywności. Dzieci, które przejawiają zarówno nadruchliwość, jak i zaburzenia zachowania są narażone na duże ryzyko rozwoju antyspołecznych zaburzeń osobowości i nadużywania substancji psychoaktywnych w życiu dorosłym.

Początkowe objawy mogą ujawnić się już w wieku niemowlęcym. Nadpobudliwe niemowlęta cierpią na zaburzenia snu, sen ich jest powierzchowny, łatwo się budzą, zasypiają z trudem. Po przebudzeniu ich aktywność jest wzmożona. Przejawia się w szybkich ruchach, żywej gestykulacji i mimice.

W wieku poniemowlęcym i przedszkolnym u dzieci tych mogą pojawić się objawy opóźnionego rozwoju mowy, jąkania rozwojowego, trudności w prawidłowym artykułowaniu. Mogą występować zaburzenia jelitowe i wydalania, nadmierne pocenie się i skłonności do wymiotów. W pełnym zakresie objawy omawianego zespołu kształtują się w wieku przedszkolnym (4-6 rok życia). Obok wzmożonej ruchliwości, występuje duża, choć bezcelowa aktywność oraz zmienność zainteresowań. Na plan pierwszy zaczynają wysuwać się zaburzenia uwagi w związku ze wzrostem wymagań stawianych im przez rodziców i nauczycieli przedszkola.

Szczególnie wyraźnie deficyty w zakresie uwagi uwidaczniają się w wieku szkolnym. Zbyt powierzchowna i przerzuta uwaga poważnie utrudnia tym dzieciom naukę. Mają one trudności ze spokojnym siedzeniem, nie mogą usiedzieć w ławce przez całą lekcję, kręcą się i podejmują fizyczną aktywność niezwiązaną z właściwym zadaniem. Łatwo się rozpraszają. Mają trudności w wykonywaniu poleceń. Sprawiają wrażenie, że słyszą, ale nie słuchają. Rozmawiają bez pozwolenia. Przeszkadzają innym dzieciom lub dokuczają im. Dzieci te wykazują zmienny nastrój, skłonność do reakcji agresywnych oraz obniżoną tolerancję na stres.

W domu nadruchliwość dziecka wyraża się może w ruchliwości przy stole, trudnościach w zasypianiu, dotykaniu wszystkiego w jego zasięgu, w agresywności wobec rodziców, rodzeństwa, kolegów.

Dzieci z ADHD długo moczą się w łóżku, mają trudności ze snem, cierpią na nocne koszmary, mówią przez sen, cierpią na częste bóle głowy, mają liczne alergie. Mogą także cierpieć na depresje, wzmożony niepokój, zaburzenia w zachowaniu, takie jak zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, motoryczne i wokalne tiki. Często mają trudności w uczeniu się. Mogą być niezwykle wrażliwe na dietę.

Rodzice dzieci z ADHD po zauważeniu objawów wskazujących na zaburzenia nadruchliwości powinni jak najszybciej przebadać dziecko w poradni psychologiczno-pedagogicznej lub u doświadczonego psychologa by poddać je odpowiedniej terapii. Im szybciej poddamy dziecko terapii, tym większa możliwość przezwyciężania objawów. Bardzo ważne jest włączenie się rodziców w ten proces, tym bardziej, że dziecko z ADHD oczekuje akceptacji jego osoby, zrozumienia i olbrzymiej cierpliwości tych, którzy chcą mu pomóc.

Na podstawie M. Skórczyńskiej

pomysł i opracowanie rap

w górę/up

redaguje Rafał Pastwa  © 2013